ΜΙΜΣ, ΑΜΥ


ΜΙΜΣ, ΑΜΥ

1957                   Πτυχίο Β. Α. από το Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ στην Αρχαία Ελληνική  Λογοτεχνία και Ιστορία.

1959                   Άλλο πτυχίο από την Οξφόρδη, στη Βυζαντινή και Νεοελληνική Λογοτεχνία.

1960                   Υποτροφία Φούλμπραϊτ για να μελετήσει τη Φραγκοκρατία στην Ελλάδα και στην Κύπρο.

1963                  Μετέφρασε το Ταξιδεύοντας στην Ισπανία του Καζαντζάκη στα Αγγλικά και όπως έγινε με άλλες τρεις μεταφράσεις του Καζαντζάκη, βγήκε στις εκδόσεις Σάιμον και Σούστερ στη Νέα Υόρκη και του Μπρούνο Κασσίσερ

στην Αγγλία.

1964                  Τόντα Ραμπά του Καζαντζάκη, στα αγγλικά.

1965                  Ταξιδεύοντας στην Αγγλία του Καζαντζάκη, στα αγγλικά.

1965- 1967        Συνεργάστηκε με τον Μίνω Αργυράκη για την ίδρυση ενός πρωτοποριακού πολιτιστικού κέντρου κοντά στην Ακρόπολη, μ’ ένα θεατράκι που φιλοτέχνησε ο Τσαρούχης και μια γκαλερί ζωγραφικής.

1966                  Μετέφρασε το βιβλίο της Δώρας Στράτου για τους Παραδοσιακούς Ελληνικούς Χορούς.

1968                  Μετέφρασε το βιβλίο της Ελένης Καζαντζάκη για τα 33 χρόνια της κοντά στον Καζαντζάκη. Η βιογραφία συμπεριέλαβε περίπου 400 σελίδες με τις επιστολές του Καζαντζάκη, και με τους ίδιους εκδοτικούς οίκους (από το 1963 έως το 1965).

1969 – 1970      Χάρη σε μία γενναιόδωρη υποτροφία, ταξίδεψε σε απόμερα χωριά στον Πόντο, στην Κρήτη και στην Κύπρο, για να ηχογραφήσει σπάνια παραδοσιακά δημοτικά τραγούδια και να μεταφράσει τα δημοτικά τραγούδια στη Συλλογή του Ν. Πολίτη.

1970-1972       Εργάστηκε ως επίσημη μεταφράστρια και επιμελήτρια στη Μορφωτική Υπηρεσία του Υπουργείου Παιδείας στην Κύπρο.

1972                  Έβγαλε το πρώτο δικό της βιβλίο με διάφορα πεζοτράγουδα αφιερωμένα στην Ελλάδα και μ ’ έναν «επίλογο» από επιστολές του Χένρυ Μίλλερ που επαινούν το βιβλίο.

1974                  Μετέφρασε την Ανθολογία της Κυπριακής Ποίησης (του Μόντη και του Ανδρέα Χριστοφίδη, από τον 7ο αιώνα π.Χ. μέχρι το 1974). Μετέφρασε τα <<Δεκαοχτώ Λιανοτράγουδα της Πικρής Πατρίδας>> του Ρίτσου.

1975                  Έγραψε δύο βιβλία για την Κύπρο: το ένα Κύπρος ‘74 στις Εκδόσεις Κέδρος,  με εξώφυλλο από ζωγραφισμένη πέτρα του Ρίτσου. Δημοσίευσε την αγγλική μετάφραση του πολυσέλιδου ποιήματος του Ρίτσου «Ελένη».

1976                  Μετέφρασε ένα ποίημα του Ρίτσου για την Κύπρο, καθώς και άλλα ιστορικά κείμενα, στο μεγάλο Αφιέρωμα της Εθνικής Τράπεζας – με τίτλο Κύπρος ‘74 [Cyprus ‘74]

1977                  Μετέφρασε το ανέκδοτο πολυσέλιδο ποίημα του Ρίτσου «Εξαδάκτυλος». Εξέδωσε πεζοτράγουδο δικό της αφιερωμένο στις Τρωάδες, στην παράσταση του θεάτρου «Λα Μάμα«.

1978                  Έβγαλε το βιβλίο της αφιερωμένο στον Μακάριο. Εργάστηκε μαζί με τον Κέβιν Άντριους για το σενάριο που ζήτησε η ΕΡΤ (και έπαιξε ενεργό ρόλο σ’ ένα ντοκιμαντέρ της ΕΡΤ) για το ιστορικό φόντο της Τουρκικής εισβολής στην Κύπρο. Η ταινία κράτησε 90 λεπτά και παρουσιάστηκε από την ΕΡΤ και αλλού.

1980                  Μετέφρασε πολλά έργα σύγχρονων Ελλήνων θεατρικών συγγραφέων. Συνολικά έχει μεταφράσει 20 θεατρικά έργα. Τα πιο σημαντικά: τα τρία έργα του Ιάκωβου Καμπανέλλη.

1982-1983      Έκανε 18 εκπομπές στην ΕΡΤ – συμπεριλαμβάνοντας 7 προγράμματα για παραδοσιακές Ιρλανδέζικες μπαλάντες και 7 συνεντεύξεις με διακεκριμένους φιλέλληνε που μένουν μόνιμα στην Ελλάδα. Επίσης 3 ωριαίες εκπομπές για τα τραγούδια του Χατζιδάκι, του Θεοδωράκη, του Σαββόπουλου και του Μαρκόπουλου.

1984                  Μετέφρασε την ποιητική συλλογή της Ελευθερίας Κουντούρη Μάταια τραγούδια στις όχθες του Κόσμου, Εκδόσεις Βασιλείου.

1984-1988         Μετέφρασε κύκλους τραγουδιών του Χατζιδάκι, σε στίχους δικούς του και του Γκάτσου.

1986                  Μετέφρασε δύο ποιητικές συλλογές του Δημήτρη Νικολιτσέα, με προλόγους του Πάτρικ Λη Φέρμορ και του Σίνκλαιρ Μπέιλλες.

Στις 30 Ιουνίου, τη δεύτερη πιο σημαντική μέρα της ζωής της: τιμής ένεκεν έγινε Ελληνίδα.

1987                  Έβγαλε το πέμπτο της βιβλίο (σε δίγλωσση έκδοση), με τίτλο: Έντεκα θαλασσόπετρες για τον Γιάννη Ρίτσο.

1989                  Μετέφρασε άλλα 4 έργα γραμμένα από σύγχρονους Έλληνες θεατρικούς συγγραφείς.

1990                  Μετέφρασε το Ο δρόμος περνάει από μέσα του Καμπανέλλη.

1991                  Συνέχισε μεταφραστική δουλειά για άλλα έργα του Ρίτσου, όπως Το Τερατώδες Αριστούργημα.

1992                  Μετέφρασε το Κυρία της Βιτρίνας του Σπύρου Πλασκοβίτη, για τις Εκδόσεις Κέδρος.

1993                  Άρχισε η γόνιμη συνεργασία της με τη Δανάη Στρατηγοπούλου, που την ¨υιοθέτησε¨ μέχρι το θάνατό της. Έγινε μέλος της Εταιρείας ΣυγγραφέωνΣυμμετείχε σε Συνέδριο για την Νεοελληνική Λογοτεχνία στην Αγγλική Μετάφραση.

1994                  Έβγαλε το έκτο βιβλίο της σε δίγλωσση έκδοση με τίτλο Παράφωνος Ψαλμός για έναν Ατίθασο Γλάρο. Πήρε την πρώτη από 5 επιχορηγήσεις, στο British Centre for Literary Translation (γνωστό ως το BCLT).

1995                  Στο ίδιο Λογοτεχνικό Κέντρο, BCLT, χάρη σε άλλες επιχορηγήσεις ολοκλήρωσε τη μετάφραση των πρώτων δύο τόμων του Εικονοστασίου Ανωνύμων Αγίων του Ρίτσου.

1996                  Έλαβε πρόσκληση για ένα μήνα στο Tyrone Guthrie Centre στην Ιρλανδία και για ένα μήνα στο Princeton University, μέσα στο Πρόγραμμα Νέο-Ελληνικών Σπουδών εκει. Εξέδωσε το πρώτο μέρος της αγγλικής μετάφρασης (τόμοι 1,2 και 3) του Εικονοστασίου, με τις εκδόσεις Κέδρος.

1997                  Έλαβε το Ειδικό Κρατικό Βραβείο για λογοτεχνική μετάφραση από το Υπουργείο Πολιτισμού και έλαβε δεύτερη πρόσκληση από το Tyrone Guthrie Centre για άλλη λογοτεχνική εργασία. Επίσης έλαβε την πρώτη πρόσκληση για το Λογοτεχνικό Κέντρο στη Ρόδο, όπου - χάρη σε άλλες 7 προσκλήσεις- ολοκλήρωσε πολλή μεταφραστική δουλειά (όπως π.χ. Τα διηγήματα του Μάριου Χάκκα στην αγγλόφωνη σειρά του Κέδρου).

1998 – 1999                  Με άλλες δύο επιχορηγήσεις από το BCLT, ολοκλήρωσε τη μετάφραση άλλων 3 τόμων του Εικονοστασίου του Ρίτσου και εξέδωσε το 2ο μέρος με τις Εκδόσεις Κέδρος. Παρουσίαση στο Λονδίνο, με την Αλέκα Παίζη και το Χρίστο Τσάγκα.

1999                  Με τις εκδόσεις Καστανιώτη συνεργάστηκε για την ελληνική μετάφραση του ποιητικού έργου του Πάτρικ Κάβανα, με τίτλο: Η Μεγάλη Πείνα.

2000                  Με την τελευταία επιχορήγηση από το  BCLT, ολοκλήρωσε την αγγλόφωνη μετάφραση του Εικονοστασίου.

2001                  Με τις εκδόσεις Κέδρος εξέδωσε το τρίτο μέρος του Εικονοστασίου (τόμοι 7, 8, 9) κι έτσι, τελείωσε ολόκληρο το 1000σέλιδο έργο του Ρίτσου στην αγγλική γλώσσα. Επίσης σε μορφή συλλεκτικής έκδοσης (με παρτιτούρα του Θεοδωράκη, 5 σχέδια ζωγραφικής του Μίνου Αργυράκη και ένα χαρακτικό του έργο, CD με τη φωνή του Ρίτσου και του Χρίστου Τσάγκα, και πρωτότυπα χειρόγραφα του ίδιου του Ρίτσου), προσέφερε μια ανανεωμένη αγγλική μετάφραση της  κι έναν πρόλογο της για τα Δεκαοχτώ Λιανοτράγουδα της Πικρής Πατρίδας του Ρίτσου.

2002                  Εξέδωσε τη δίγλωσση έκδοση του βιβλίου της Ο Ρίτσος του Εικονοστασίου (392 σελίδες) και τη μετάφραση των ποιημάτων του Α. Παναγούλη, καθώς και την επιμέλεια εκείνης της έκδοσης, η οποία συμπεριλαμβάνει κείμενα του Παζολίνι, του Ρίτσου και του Κέβιν Άντριους. Συμμετείχε σ’ ένα Διεθνές Συνέδριο στη Γεωργία  με μία διάλεξη για τον Καζαντζάκη στον Καύκασο (του 1920) και στη συνέχεια ταξίδεψε στο Baku για έρευνα με Πόντιους.

2003                  Έλαβε πρόσκληση από το Διεθνές Λογοτεχνικό Κέντρο στο Βίσμπυ στη Σουηδία και με συνεργασία από την Ελληνική Πρεσβεία, στη Σουηδία, παρουσίασε δύο βιβλία της στη Στοκχόλμη. Στο μεταξύ, είχαν σταλεί στην Αθήνα δύο μακροσκελή άρθρα, με θερμούς επαίνους για το Εικονοστάσιο στην αγγλική μετάφραση και για το βιβλίο Ο Ρίτσος του Εικονοστασίου [δηλαδή: μία ολοσέλιδη κριτική στο Times Literary Supplement του Λονδίνου και μία άλλη κριτική για το Greece in Print].

2004                  Έλαβε δύο προσκλήσεις στην Ιρλανδία: την πρώτη για να ετοιμάσει την ελληνική μετάφραση για ένα βιβλίο με 28 ποιήματα του Κάβανα και τη δεύτερη, για να μιλήσει στο Trinity College  για τις ομοιότητες του Τζέιμς Τζους και του Ρίτσου.

2005                  Εξέδωσε το βιβλίο της Ο Μίνωας – Μινώταυρος και η Δαίδαλα: τον πρώτο τόμο της Ελληνοκεντρικής Τριλογίας της.

2006                  Εξέδωσε την ελληνική μετάφραση ορισμένων ποιημάτων του Πάτρικ Κάβανα και συνέχισε τη γραφή του δεύτερου τόμου της ¨Τριλογίας¨, τον οποίον έξεδωσε με τίτλο Ο Θησαυρός της Χέλεν Σάλλιβαν.

2007                  Επιμελήθηκε το μεγάλο Λεύκωμα για τη ζωγραφική του καλλιτέχνη Μίνου Αργυράκη.

2008                  Προχώρησε τη συγγραφή του τρίτου τόμου της Τριλογίας και εξεδόθη με τίτλο Τα Κυπρογέννητα Ταξίδια της Δαίδαλας.

2009                  Παρουσίασε ολόκληρη την ¨Ελληνική Τριλογία¨, με εκλεκτούς ομιλητές στην Ελλάδα και στην Κύπρο (όπως ο Πάτροκλος Σταύρου, ο Νίκος Κούνδουρος, ο Δ. Σαββόπουλος, κ.α.). Επιμελήθηκε το ιστορικό βιβλίο της Μητέρας της, Professor Helen Sullivan και έγραψε μία 20σέλιδη εισαγωγή για την αγγλόφωνη έκδοση των 728 σελίδων.

2010                  Εξέδωσε και παρουσίασε τα λυρικά της ποιήματα, σε μια δίγλωσση συλλεκτική έκδοση, με άφθονο φωτογραφικό υλικό και ζωγραφικά έργα του Chagall, σαν έτοιμα για γκαλερί.

2011                  Εξέδωσε τα σατιρικά ποιήματα της, σε άλλη δίγλωσση έκδοση, «στολισμένη« από τα έργα του Ιερώνυμου Bosch, που – μετά από 550 χρόνια – ταιριάζουν θαυμαστά με την τερατώδη εποχή του σήμερα.

2012                  Παρουσίασε στη Σάμο (στα πλαίσια της δεύτερης πατρίδας του Ρίτσου, μετά από τη Μονοβάσια) το δικό της βιβλίο για το Εικονοστάσιο Ανώνυμων Αγίων. Εκεί, συνεργάστηκε με τον καθηγητή Alex Vavoulis, ο οποίος  τη σύστησε σε έναν Αμερικάνο εκδότη που ενδιαφέρθηκε να κάνει μία καινούρια έκδοση του βιβλίου της Professor Sullivan.

2013                  Ολοκληρώθηκε η ηλεκτρονική έκδοση του ως άνω  βιβλίου, στην Ιθάκη της Νέας Υόρκης. Σαν ευοίωνο αποτέλεσμα, ο ίδιος Αμερικανός Εκδότης πρότεινε να εκδώσει την Τριλογία της στα αγγλικά.

2014                  Άρχισε την οριστική οργάνωση του πνευματικού Αρχείου της σε 25 ξεχωριστές ενότητες, με όλο το πολυποίκιλο υλικό που έχει μαζέψει από τα 58 χρόνια της ζωής της (μέχρι και σήμερα) στην Ελλάδα (εκτός από την εποχή της Χούντας, όταν έμεινε στο Παρίσι, στο Λονδίνο και για σχεδόν τρία χρόνια στην Κύπρο). [βλ. τις 4 ξεχωριστές σελίδες που περιγράφουν ορισμένες λεπτομέρειες σχετικά με το Αρχείο]. Συγχρόνως, άρχισε την αγγλική μετάφραση και επιμέλεια της ¨Ελληνικής Τριλογίας¨.

2015                  Συνέχισε την ως άνω μετάφραση και την επίπονη δουλειά για το Αρχείο, που – λόγω των υπερβολικά δύσκολων συνθηκών στη σημερινή Ελλάδα – είναι, αντικειμενικά, δυσκολότατη.

2016                  Συνεχίζει να δουλεύει, με την ελπίδα ότι – τελικά – μέχρι το τέλος της χρονιάς, θα μπορέσει να τελειώσει τα γραπτά της. Όσο για το Αρχείο, ελπίζει, ότι – τελικά – θα καταλήξει αισίως – ολόκληρο και επί μόνιμη βάση – προσιτό στους συμπατριώτες της τους Έλληνες.

 Πληροφορίες: 
Όνομα:  ΑΜΥ
Επίθετο:  ΜΙΜΣ
Εργογραφία: 

Ποίηση

Bοοk of Amy, Theopress, Λευκωσία, 1972
Κύπρος 74, Κέδρος, 1975 (Δίγλωσσο μετάφραση Τζένη Μαστοράκη)
Η σκιά μου θα τον βαραίνει εκατό χρόνια, Π.Ι.Ο., Λευκωσία, 1978 (μτφ. Τζένη Μαστοράκη)
Έντεκα θαλασσόπετρες για τον Γιάννη Ρίτσο, Διογένης, 1987 (Δίγλωσσο μτφ. Κουντούρη)
Παράφωνος ψαλμός για έναν ατίθασο γλάρο, Γολέμος, Αθήνα, 1994 (δίγλωσσο)
Ο Ρίτσος του Εικονοστασίου, Παπαζήση, Αθήνα 2002

Δοκίμια

Uprooted Human Beings of Cyprus, Υπουργείο Προεδρίας, Αθήνα, 1975

Μεταφράσεις (από τα ελληνικά στα αγγλικά)

Ν. Καζαντζάκης, Ταξιδεύοντας, στην Ισπανία, Simon and Schuster, Νέα Υόρκη, 1963
Ν. Καζαντζάκης, Τόντα Ράμπα, Simon and Schuster, Νέα Υόρκη, 1964
Ν. Καζαντζάκης, Ταξιδεύοντας, στην Αγγλία, Simon and Schuster, Νέα Υόρκη, 1965
Δώρα Στράτου, Οι Ελληνικοί χοροί, Τυπογραφείο Κλισσιώνης, Αθήνα, 1966
Ελένη Καζαντζάκη, Ο Ασυμβίβαστος, Simon and Schuster, Νέα Υόρκη, 1968
Μόντης και Χριστοφίδης, Ανθολογία Κυπριακής Ποίησης, Πρόοδος, Λευκωσία, 1974
Γ. Ρίτσος, Δεκαοχτώ λιανοτράγουδα της πικρής πατρίδας, North Central Publishing Company, Mινεάπολις, Μινεσόττα, 1974, 2η έκδ. σε Συλλεκτική Έκδοση, 2001
Μ. Κορρές, Οίκος Ευγηρίας. Η Ευτυχισμένη Δύση, Αθήνα, 1979
Μ. Κορρές, Το διπλανό κρεββάτι, Αθήνα, 1980
Ι. Καμπανέλλης, Ο Μπαμπάς μας ο Πόλεμος, Αθήνα, 1980
Ε. Κουντούρη, Μάταια τραγούδια, Βασιλείου, Αθήνα, 1984
Νικολιτσέας, Κύκλιον Αίμα, Αthina-Kisba, Λονδίνο, 1986
Γ. Νεγρεπόντης, Περσεφόνη, ΄Αλφα-Τσοκόπουλος, Αθήνα, 1986
Νικολιτσέας, Γραφή παρανόμων, Φιλιππότη, Αθήνα, 1988
Σπ. Πλασκοβίτη, Η κυρία της βιτρίνας, Κέδρος, 1995
Γ. Ρίτσος, Το εικονοστάσιο Ανωνύμων Αγίων, (τόμοι 1,2,3), Κέδρος, 1996
Μ. Χάκκας, Διηγήματα από το Κοινόβιο κλπ. Κέδρος, 1997
Π. Καβανα, Η μεγάλη πείνα, 1999 (σε συνεργασία με την Ρούλα Κακλαμανάκη)
Γ. Ρίτσος, Το εικονοστάσιο Ανωνύμφων Αγίων (τόμοι 4,5,6), Κέδρος 1999
Γ. Ρίτσος, Το εικονοστάσιο Ανωνύμφων Αγίων (τόμοι 7,8,9), Κέδρος 2001
Τα Δεκαοχτώ Λιανοτράγουδα του Γ. Ρίτσου, Αετίων, 2002
Αλέκου Παναγούλη: Collected Poems, Παπαζήσης, 2002


Διεύθυνση: 

Τ.Θ. 74253
161 10 Καισαριανή

(P.O. Box 74253 Athens 16110 Greece)


Τόπος γέννησης:  Ιρλανδία
Τίτλος αποσπάσματος:  Ο ΡΙΤΣΟΣ ΤΟΥ ΕΙΚΟΝΟΣΤΑΣΙΟΥ ΚΑΙ ΠΟΙΗΜΑΤΑ
Κείμενο αποσπάσματος: 

Ο ΡΙΤΣΟΣ ΚΑΙ Η ΑΛΧΗΜΕΙΑ ΤΗΣ ΨΥΧΗΣ


"Σφραγισμένα μ'ένα χαμόγελο"

Αφού ο Ρίτσος μεταμορφώνει ακόμη και τις πιο οδυνηρές εμπειρίες της ζωής του σε ολοζώντανες λέξεις μέσα στο Εικονοστάσιο, βρίσκει τη δύναμη να μεταμορφώσει το σκοτάδι σε φως. Αυτή η μαγική διαδικασία της Αλχημείας - Αλχημεία της Ψυχής - του δίνει το χάρισμα να χαμογελάει με το μοναδικό του χαμόγελο. Το χαμόγελο που χαίρεται το "παιδί 75 χρόνων" την ώρα που παίζουν τα περιστέρια στο μπαλκόνι του. Το "μεγάλο χαμόγελο" που του "γεμίζει το στόμα" (9ος τόμος σ. 81) και που ο "εννιάχρονος των 76 χρονών" φροντίζει να μη του "πέσει χάμω". Το χαμόγελο της Μητέρας (όπως τη γνωρίσαμε στην Ψηφίδα 22) εμπλουτισμένο από τα χαμόγελα του θείου Αναξαγόρα και του γέροντα κυρ-Κώστα με τους σπάγκους τους- και το "ουράνιο χαμόγελο" της θείας Ευγενίας την ώρα που σταματάει να παίζει το πιάνο της - και το εξίσου "ουράνιο χαμόγελο" του Πατέρα του Ρίτσου την ώρα που δίνει στο γιο του το δαντελένιο πετσετάκι που έχει πλέξει με τα δικά του χέρια. Και όλα τούτα τα φωτεινά χαμόγελα κορυφώνονται με το χαμόγελο του Μπελογιάννη - βέβαια ο Ποιητής δεν αναφέρει ευθέως το όνομα του Μπελογιάννη, αλλά μιλάει για τον "’νθρωπο με το Γαρύφαλλο" την ώρα που μπροστά στο εκτελεστικό απόσπασμα, είναι έτοιμος να αντικρίσει το Θάνατο:
"και τι να πεις για το χαμόγελο του Ανθρώπου με το Γαρύφαλλο, αντίκρυ στο θάνατο; Ω είναι πράγματα που μήτε το καλύτερο ποίημα δεν μπορεί να τα πει, και μόνο ένα τέτοιο χαμόγελο τα λέει μια για πάντα. Μ' ένα τέτοιο χαμόγελο θέλω κι εγώ να σφραγίσω τα χαρτιά μου, κι όσα δεν μπόρεσα εγώ να πω να τα λέει αυτό, γιατί το ακούω ασώπαστο βαθιά μου, το έχω, μα δε θα'ταν τίποτα αν το κρατούσα μονάχα για μένα, αν δεν μπορούσα να το δώσω. Γι'αυτό αγωνίστηκαν κι αγωνίζονται πάντα οι αληθινοί ποιητές, οι αληθινοί άνθρωποι, για μια χαμογελαστή αμοιβαιότητα αδελφοσύνης". (7ος τόμος, σ.83)
Και τέλος, αυτό το χαμόγελο (για το οποίο όλοι οι άνθρωποι αγωνίζονται) είναι μόλις ένα βήμα από τη "Χώρα του Χαμόγελου", που εξυμνεί ο Ποιητής στις τελευταίες αράδες του έβδομου τόμου, Σφραγισμένα μ'ένα χαμόγελο.
" Κι ίσως μια μέρα, με μυριάδες αγώνες κι αγρύπνιες κι ανασκαφές μέσα κι έξω μας, μέσα στην ιστορία και στο μέλλον, να φτάσουμε στη Χώρα του Χαμόγελου, εκεί που, πέρα από φυλές, θρησκείες, παραδόσεις, γλώσσες, θα αναγνωρίζει ο άνθρωπος τον άνθρωπο αδελφό του απ'το ίδιο αυτεπίγνωστο χαμόγελο και θα ανταλλάσσουν βλέμματα κι αισθήματα μιας παναθρώπινης δημιουργικής ευχαριστίας." (7ος τόμος, σ. 93)

Ίσως τώρα πια ο Αναγνώστης θα νοιώσει γιατί έχω διαλέξει τη χαμογελαστή φωτογραφία για το εξώφυλλο τούτου του βιβλίου, αν και - από τεχνική άποψη - είναι λιγότερο τέλεια από τη γνωστή μονεμβασιώτικη φωτογραφία, εκεί που φαίνεται ο Ρίτσος πιο αγριωπός από τον ίδιον το "Βράχο της Μονοβασιάς". Αυτή η άλλη φωτογραφία με το "ουράνιο χαμόγελο" - δυστυχώς από άγνωστη πηγή, παρά τις πολλές προσπάθειες ν'ανακαλύψουμε το όνομα του φωτογράφου - με το κρόταφο του Ποιητή μισολουσμένο στο φως, σα να έχει έναν πρα-γματικό φωτοστέφανο -αυτή η εικόνα αιχμαλωτίζει την πεμπτουσία του χαρακτήρα του ώριμου Ρίτσου του Εικονοστασίου. Γιατί μεσ' απ' όλες τις ποικίλες εικόνες στο Εικονοστάσιο Ανωνύμων Αγίων, ο Ρίτσος έχει αποθησαυρίσει τη χαμογελαστή σοφία ενός εβδομηντάχρονου, οδεύο-ντας προς τα ογδόντα. Έχει συμφιλιωθεί με τον εαυτό του και με τον Κόσμο, και γνωρίζει σε βάθος τη δική του ψυχή.
Ακριβώς επειδή αυτοί οι εννέα "τόμοι" είναι σχεδόν τα τελευταία κείμενα που πρόλαβε ο Ποιητής να συγγράψει πριν από το θάνατό του, αντιπροσωπεύουν πολύτιμο απόσταγμα από τις πιο βαθείες πηγές του "είναι" του. Συνειδητά συνθέτει αυτό το Έργο, το Εικονοστάσιο, κάτω από τη σκιά του θανάτου, με επίγνωση ότι ίσως να μην προλάβει να το ολοκληρώσει. Πράγματι, είναι σχεδόν σα να μη θέλει να το ολοκληρώσει, σα να μην αντέχει να το τελειώσει, για να μην τελειώσει ο ίδιος. Σα να έχει γίνει αυτό το έργο ένα είδος σανίδας σωτηρίας, και γι'αυτό διστάζει να το αποχωριστεί, μην τυχόν και βυθιστεί ο ίδιος σε κάποιο απύθμενο χάος.
Τελικά όμως, μόλις πλησιάζει "Το Τέλος" αιωρούμενος πάνω στο χείλος της Αβύσσου, ο Ποιητής έχει μάθει πια το ύστατο μάθημα: πώς να χαίρεται την κάθε φευγαλέα στιγμή, έστω και αν είναι η τελευταία.* Κι έτσι, με τις πιο εκστατικές του λέξεις, αν και βρίσκεται στα πρόθυρα του θανάτου, έχει πια αποκτήσει τη δύναμη να τραγουδήσει την ολοφώτεινη ευγνωμοσύνη του για τη ζωή:
"Το στόμα μου ψάχνει για ένα γνήσιο μεγάλο ευχαριστώ. Κάθομαι, λοιπόν, αντίκρυ στην μπαλκονόπορτα, ανοιχτή προς την Πάρνηθα, μ'ένα σανίδι στα γόνατά μου, και πάνω στο σανίδι τα άσπρα χαρτιά, ένας γέροντας με τους χαρταϊτούς, και θυμάμαι, ονειρεύομαι, στοχάζομαι, φαντάζομαι, μαντεύω, προφητεύω (ναι, προφητεύω, κι ας είναι φουσκωμένη απ'την κακοπάθια τούτη η λέξη), σωπαίνω και γράφω, γράφω όχι μονάχα για σένα και για μένα, κι ούτε ξέρω για ποιους και πόσους ανθρώπους, για ποιους και πόσους αιώνες, γράφω καλλιγραφώ με προσοχή και κατάνυξη παλιού ερημίτη, γράφω ο "πολυγράφος", ο ακόρεστος που μόλις τώρα προφέρει τις πρώτες του λέξεις και τις ακούει και θαυμάζει τι κόσμοι κρύβονται πίσω τους, τι θησαυρούς του ανοίγουν, - κι αχ, με πονάει η γλώσσα μου απ'την ευτυχία της γλώσσας, μελώνει το πικρό μου σάλιο, το καταπίνω, τρέφομαι, μα ποτέ ποτέ δε χορταίνω. Ευχαριστώ, είπα." (6ος τόμος, σ.132)
Πιστεύω ότι αυτά τα λόγια θα'ταν ίσως το πιο ταιριαστό "επιτύμβιο"- ένα ζωογόνο, "εικονοστασιολογικό επιτύμβιο" για τούτον τον Ποιητή των Ποιητών, τον οποίον ο Νερούντα αναγνώριζε σαν πνευματικό αδελφό και ο Αραγκόν θεωρούσε τον μεγαλύτερο ποιητή του καιρού μας.


* Όπως και ο Φάουστ του Γκαίτε, που αποθησαύριζε την κάθε φευγαλέα στιγμή της έκστασης "zum Augenbicke sagen: verweile doch! Du bist so schon." (στη φευγαλέα στιγμή να πεις: "Περίμενε! Είσαι τόσο ωραία")

Από το "Βιβλίο της ΄Αμυ"

H IΛΙΑΣΣΑ, ΓΕΛΩΤΟΠΟΙΟΣ ΤΟΥ ΥΠΕΡΠΕΡΑΝ

Τρεμουλιάζουσα μέσα στη μέση του πουθενά
η Ιλιάσσα
εμφανίζεται από άλλον "σαφρανί πλανήτη"
η Γελωτοποιός του Υπερπέραν
αγγελική μορφή δίχως ηλικίας δεν ανήκει σε καμία εποχή
σαλτιμπάγκος με το μπερέ του Ρέμπραντ
ξυπόλυτη εργάτρια με τη μπλε φόρμα της φάμπρικας
ξωτικό με το λαιμό του κρίνου σαν εύθραυστο κοτσάνι
να αιωρείται πάνω από τους κόλπους της Σαπφικής γης
ανάμεσα στους νυσταγμένους λόφους και τις πανάρχαιες
αμμουδιές της Ερεσσού
η Ιλιάσσα Μητέρα δίχως να γεννήσει
το χαμόγελό της είναι μόνο για τη νεογέννητη σελήνη.
η ίδια παραμένει μετέωρη ενάντια στη γκρίζα στρατόσφαιρα
πάντα σαν σαφράνι
παντού απόκληρη, περιπλανώμενη στις μεγαλουπόλεις, διάττοντας
μεταξύ Δύσης και Ανατολής.

* * *

Η Ιλιάσσα πλησιάζει τη Γυναίκα με τον ΄Ανδρα - στο - Φεγγάρι:
"Πάψε να φοβάσαι, γυναίκα ακρωτηριασμένη στο Διάστημα
διαλυμένη σε μύρια κομμάτια, βυθισμένη στην αγνωμοσύνη.
πάψε πια να κλαψουρίζεις. γνώρισες ήδη την εγκυμοσύνη,
έχεις ήδη γεννήσει, χαίρεσαι παιδί με σάρκα και καρδιά.
Τώρα πια αρκεί η άλλη εγκυμοσύνη που καρποφορεί
μονάχα με το σπόρο της ποίησης.
Γύρισε στην αληθινή πατρίδα σου, στην Ποίηση, μόνη σου.
Ανακάλυψε ξανά τη δική σου φωνή, μόνη σου.
Τόλμησε να σταθείς μόνη ολομόναχη.

* * *

Και συνεχίζει η Ιλιάσσα, Γελωτοποιός του Υπερπέραν:
"Γυρεύοντας τη γαλήνη της θάλασσας
κυνηγώντας την ταραχή της θάλασσας
να κοιμηθείς ξάγρυπνη στη θάλασσα
να ξυπνήσεις κοιμισμένη στη θάλασσα
μόνη σου ολομόναχη.
΄Ελα, ακολούθησέ με, θα σε συνοδέψω
στη θάλασσα της Λιόκρουσης
εκεί που ο ήλιος ανατέλλει
κι η σελήνη
δύει
την ολόιδια στιγμή...".

(Απόσπασμα)



Από "ΕΝΔΕΚΑ ΘΑΛΑΣΣΟΠΕΤΡΕΣ για τον ΓΙΑΝΝΗ ΡΙΤΣΟ"

Στο κλουβί του νου της παγιδεμένα φτερά
λυγερού κορμιού
ικανά να σαλέψουνε μόλις εκείνη πλαγιάσει
τυλιγμένα σε σεντόνια φορτωμένα αγρύπνια
(αδιαπέραστη όπως να κρύβονταν
στη μήτρα της Μάνας)
γεύεται όσες ανείπωτες λέξεις δεν έμελλε
να ειπωθούν
σβουρίζει τη φαντασία της μέχρι τρέλας
σβουρίζει
σβουρίζει
τα πάντα σβήνουν και σβήνουν
στην ανούσια ανυπαρξία
ανούσια σαν αποχαυνωμένος αποχαιρετισμός
δίπλα σε μεταλλικό ανελκυστήρα
όταν ανάβει ηλεκτρική λάμπα
τρομαγμένη γαζέλλα σε φως εκτυφλωτικό
σκληρό κελλί κατεβαίνει στο κενό
άδεια βρεφικά καρότσια
άδειοι δρόμοι στο άδειο χάραμα
άδεια υπόγεια
καπνισμένες οροφές στον υπόγειο διάδρομο
από πασχαλιάτικες λαμπάδες
κι απόκρυφα ονόματα
Νίνεβε
Νίνεβε
(ότι εκείνη δε μπορούσε να είναι
ότι εκείνη δε μπορούσε να έχει)
Μέχρι το τέρμα της στερνής στερνής διάβασης
άθελα της βουλιάζει
σαν ατομική βόμβα ανεβαίνει ξανά
σπάζει ηχητικό φράγμα στείρας ύπαρξης
καίει τα καψαλιασμένα φτερά της
μ'εκρήξεις σε ηφαιστειακά διαλείματα
ανατιναγμένη κάθε χάραμα

[Mετάφραση: Ελευθερίας Κουντούρη]

Από: "Παράφωνος Ψαλμός για έναν Ατίθασο Γλάρο"

Ονειροπόλε μου εσύ, ξεπέζεψες εδώ, μα σαν τον ευγενή
Ιππότη-της-Θλιμμένης Μορφής
λαχταράς δικαίωση να δώσεις στην κυρά σου
με χέρια καθαρά
να την χαϊδεύεις ντροπαλά ψηλαφητά απαλά
κι απαλά σαν απριλιάτικη βροχή να την νοτίζεις

Ονειροπόλε μου εσύ, με μένα ήσουν πάντα το παιδί
που όφειλες να παραμένεις
ονειροπόλε μου εσύ, τα μάτια σου τα θαλασσογέννητα
βυθίζονται σε ρέμβη
ονειροπόλε μου εσύ, στο βασίλειο βαθύτατου ύπνου
κοιμήσου δίχως οδύνη
άφησε εμένα να'μαι η πανοπλία σου

Πάμε σπίτι τώρα σπίτι είναι όπου κι αν είμαστε μαζί
εσύ είσαι το σπίτι μου όχι, ήσουν το σπίτι μου
είμαι δίχως σπίτι πια
άπτερη πλανιέμαι στη γη καταδικασμένη να σέρνομαι
στα χνάρια της σκιάς σου
γλάρος κι εγώ με ραγισμένο φτερό
ψυχοραγώ
όμως άφησε με λίγο ακόμη να ζήσω
του νου σου το σελάγισμα
να τραγουδήσω

[Μετάφραση: Amy Mims]


Διακρίσεις: 

Υποτροφία Marshall στην Οξφόρδη (1959). Υποτροφία Φούλμπράιτ στην Ελλάδα (Έρευνα για την Φραγκοκρατία στην Ελλάδα και στην Κύπρο) (1960). Υποτροφία A.A.U.W (Έρευνα για τον Πόντο και την Κύπρο, 1969). Λογοτεχνικό Βραβείο για πρωτότυπη μελέτη σχετικά με τον Σαίξπηρ, Κρατικό Βραβείο Λογοτεχνικής Μετάφρασης, 1997